POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

Temple Grandin

Grandin, Temple (ur. 1947), amerykańska psycholog specjalizująca się w autyzmie wczesnodziecięcym, neurolog i filozof, zaangażowana w walkę o prawa i dobrostan zwierząt gospodarczych. Jej wyjątkowość polega na tym, że sama urodziła się z autyzmem – wówczas chorobą na tyle mało znaną, że w wieku lat 2 rozpoznano u niej uszkodzenie mózgu i umieszczono w przedszkolu z wyjątkowo dobrymi nauczycielami. Dopiero po kilku latach jej stan określono jako autyzm; mimo to mogła odbyć naukę szkolną, a potem (1970) bakalaureat z psychologii w Kolegium Franklina Pierce’a, a następnie (1975) magisterium z nauk o zwierzętach w Stanowym Uniwersytecie Arizony, zaś doktorat w tejże dziedzinie w 1989 na Uniwersytecie Illinois; obecnie jest tam docentem (associate professor). Opierając się na osobistym doświadczeniu w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego Grandin zaleca wczesną interwencję psychologiczną i prowadzenie dziecka przez nauczycieli, którzy potrafią jego tendencje kierować w pożytecznych kierunkach.

Ta jednostka chorobowa, opisana przez Kannera (1953), przejawia się w obsesyjnym, niekiedy lękowym, pragnieniu utrzymania stałości środowiska (miejsca, otoczenia, rodzaju zabaw), zaburzeniach mowy w postaci mutyzmu (czyli zachowania milczenia) lub wypowiedzi niekomunikatywnych, echolalii (tj. automatycznym powtarzaniu zasłyszanych wyrazów lub zdań – często z naśladowaniem intonacji), nieużywaniu słowa „ja”. Dzieci autystyczne wykazują zainteresowania przedmiotami, a nie ludźmi – nie można z nimi nawiązać kontaktu słownego albo jest to bardzo trudne, choć niekiedy mają inteligentny wyraz twarzy i wykazują wysokie możliwości poznawcze oraz ujawniają przejawy wysokiej inteligencji.

Autyzm wczesnodziecięcy występuje z częstością ok. 4 przypadków na 15.000 urodzeń żywych, dystrybucja autyzmu wśród płci jest 4 : 1 na „korzyść” chłopców. „W badaniach z zakresu genetyki molekularnej zaczyna sięidentyfikować poszczególne geny przyczyniające się do genetycznej podatności na autyzm” (Plomin et al.↓, s. 19). Początkowo sądzono, że autyzm wczesnodziecięcy jest wynikiem braków wychowawczych, m. in. braku ciepła matczynego (por. sieroca choroba), okazało się wszakże, iż ma charakter organiczny [wg Encykl. słown. psychiatr.]; „sugerowane biologiczne i neurologiczne przyczyny autyzmu obejmują: zachwianie równowagi w układzie neuroprzekaźników, anatomiczne zniekształcenia móżdżku, nienormalną czynność mózgu itp.” (Axt↓, s. 112). Andrea Axt postuluje jako najważniejszy czynnik – zaburzenie funkcji wydzielniczej szyszynki: zastosowanie terapii melatoniną dało bowiem obiecujące rezultaty.

Grandin w swym podejściu do chorych dzieci wykorzystuje wyjątkową możliwość oparcia się na własnych przeżyciach. Opisywała swą nadwrażliwość na hałas oraz inne bodźce zmysłowe. Według niej jej psychika było pierwotnie wzrokowa: do dziś może opisywać swe minione przeżycia z filmową dokładnością. Potrafi w wyobraźni zmienić kierunek oświetlenia i padania cieni odpowiednio modyfikując swe „widzenie” wspomnień. W wieku 18 lat wymyśliła „ściskaczkę” (squeeze-box albo hug machine), służącą do uspakajania nadwrażliwych osób, której dotąd sama używa (porobnie jak zażywa leki przeciwdepresyjne).

Grandin wykazuje umiejętność „wczuwania się w umysł bydła”. Posłużyło do nakręcenia dokumentalnego filmu pt. „The Woman who thinks like a cow” (‘Kobieta, która myśli jak krowa’), wyświetlonego w BBC 8 czerwca 2006 r. Ta umiejętność pozwoliła jej na projektowanie wyposażenia do humanitarnej jego hodowli; wymyśliła też zakrzywione ogrodzenia do prowadzenia zwierząt na rzeź, by zredukować ich stres. Do znanych jej powiedzeń w tym względzie należą następujące. „Sądzę, że używanie zwierząt jako pokarmy jest rzeczą etyczną, powinniśmy to jednak czynić we właściwy sposób. Musimy tym zwierzętom dać przyzwoite życie i bezbolesną śmierć. Jesteśmy winni zwierzęciu szacunek”. (Dodajmy od siebie, że każdy badacz zachowania się zwierząt winien jest zwierzęciu szacunek, a – jeśli posługuje się eksperymentem „ostrym”, prowadzącym do ścierci zwierzęcia – powinien z szacunkiem odnosić się także do jego ciała).

Publikacje T. Grandin:

[wraz z Margaret Scariano]: Emergence: Labeled Autistic (1986, uzupełn. 1991), The Learning Style of People with Autism: An Autobiography. W: Teaching Children with Autism: Strategies to Enhance Communication and Socializaion pod red. Kathleen Ann Quill (1995).

Thinking in pictures  and Other Reports from My Life with Autism (1996).

Developing Talents: Careers for Individuals with Asperger Syndrome and High-Functioning Autism (2004),

Animals in Translation : Using the Mysteries of Autism to Decode Animal Behavior (2005).

Andrea Axt: Autism viewed as a consequence of pineal gland malfunction. Ibid., 1998 Nr 1, ss. 112-124.

R. Plomin, J.C. DeFries, G.E. McLearn, P. McGuffin: Genetyka zachowania. Warszawa 2001.

Na podstawie hasła w Wikipedia, en opracował Jerzy A. Chmurzyński (e-mail: j.chmurzynski@nencki.gov.pl) 22 marca 2007 r

Etologia
Pory Roku
Rocznice
Aktualności
Historia polskiej etologii
Piśmiennictwo behawioralne
Pracownia Etologii

Back to home page, Nencki home page