POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

POLISH ETHOLOGICAL SOCIETY

Maksymilian Siła-Nowicki

Siła-Nowicki, Maksymilian (1826-1890), pol. zoolog, entomolog, pedagog, po ukończeniu gimnazjum we Lwowie w gimnazjum akademickim studiował (1846-48) na wydz. filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego; za działalność polityczną podczas Wiosny Ludów zawieszony w prawach studenta przeniósł się (1849-50) na prawo, ale brak środków materialnych zmusił go do przerwania studiów i złożenia egzaminu nauczycielskiego dla szkół powszechnych (tak do II wojny świat. nazywały się w Polsce szkoły podstawowe), po czym podjął pracę w szkole powsz. (1850-52) w Brodach i Płotyczy k/Tarnopola (w późniejszym województwie tarnopolskim). W Brodach zainteresował go botaniką i zoologią lekarz J. Decker, w Płotyczy gromadził już zbiory przyrodnicze dla okolicznych szkół i korzystał ze zbiorów gimnazjum w Tarnopolu. „Przez swą wytrwałą pracę nad naukami przyrodniczymi i gromadzenie zbiorów przyrodniczych, które składał w darze gimnazjom, zwrócił na siebie uwagę władz [szkolnych w Galicji] i uzyskał przeniesienie do gimnazjów niezmiernie korzystne dla swych prac i pogłębienia studiów” (Maślankiewiczowa b.d., s. 60); pracował (1852-58) w gimnazjum w Samborze (w późniejszym woj. lwowskim) i (1858-63) w gimnazjum akademickim we Lwowie. „W 1854 złożył we Lwowie niższy, a w 1857 w Wiedniu wyższy egzamin pedagogiczny z zakresu nauk przyr. w celu nauczanie w gimnazjach. Nawiązał wtedy kontakt z S.K. Pietruskim i J. Łobarzewskim. [...] Interesował się wtedy głównie entomologią. [...] W 1863 doktoryzował się na Uniwersytecie Lwowskim i otrzymał katedrę Zoologii UJ jako pierwszy Polak po rozbiorach (od 1866 prof. zw., którą zajmował do śmierci” (Brzozowski 1937, s. 394). Oprócz działalności organizacyjnej i badawczej „wykładał zoologię i anatomię zwierząt, publikował liczne podręczniki szkolne zoologii, uwzględniając w nich, jako jeden z pierwszych w Polsce, darwinowską teorię ewolucji” (ibid.); opublikował monografie o świstaku, kozicy i zwłaszcza godną wzmianki o pleniu kopalińskim (Sciara militaris; Roczn. T-wa. Nauk. Krak., 37, 1868, ss. 217-325; por. Przegl. zool., 32, 1988 Nr 4, ss. 57-528; Wszechświat, 93, 1992 Nr 3, ss. 65-69). Duże zasługi położył Siła-Nowicki w dziedzinie rybactwa małopolskiego. Był też „ojcem i twórcą idei ochrony przyrody na ziemiach polskich. Jako inicjator ustawy o ochronie ginących już w Tatrach zwierząt – świstaka i kozicy – dał on początek pracom nad ochroną zagrożonych przedstawicieli świata roślin i zwierząt” (Maślankiewicowa, op. cit., s. 61). Zasłużył się przy organizowaniu Muzeum Komisji Fizjografii oraz Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Do jego uczniów należał A. Wierzejski, W. Kulczyński i M.A. Łomnicki; por. historia etologii w Polsce

Z. Maślankiewicowa: Biologowie polscy. [„Biblioteczka Biologiczna” z. 6]. Lwów–Warszawa b.d.; S. Brzozowski: Nowicki Maksymilian. W: Słownik biologów polskich pod red. St. Feliksiaka. Warszawa 1987.

Historia polskiej etologii
Etologia
Aktualności
Piśmiennictwo behavioralne
Rocznice
Pory Roku

Back to home page, Nencki home page