POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE POLISH ETHOLOGICAL SOCIETY

---

Michał Siedlecki

SIEDLECKI, Michał [Marian] (1873-1940), syn Adolfa, farmaceuty i Tekli z Dydyńskich, brat Franciszka (grafika i malarza), pol. zoolog, przyrodnik-humanista; po ukończeniu (1891) gimnazjum w Krakowie studiował zoologię (do 1896) na UJ pod kierunkiem Antoniego Wierzejskiego i Kazimierza Telesfora Kostaneckiego; po uzyskaniu stopnia dra fil. udał się na dalsze studia do Berlina, Collčge de France i Instytutu Pasteura w Paryżu oraz Stacji Zoologicznej w Neapolu; po powrocie do Krakowa (1899) habilitował się. W 1900 otrzymał nagrodę z tytułem laureata Francuskiej Akademii Nauk; 1903 wybrany na członka korespondenta Akad. Umiejętności w Krakowie, od 1904 był profesorem nadzw. UJ, 1899-1912 wykładał na Studium Rolniczym fizjologię zwierząt domowych, a 1900-1912 biologię ogólną dla słuchaczy medycyny i filozofii, 1912 mianowany profesorem zwycz. objął katedrę Zoologii po Wierzejskim, 1919 został dr-em honoris causa uniwersytetu w Strasburgu, 1920 został członkiem zwycz. AU. Brał czynny udział w organizowaniu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie jako profesor zoologii i rektor (1919-1921); jednocześnie (do 1939) był profesorem zoologii na UJ. Dn. 6-XI-1939 został zaaresztowany przez hitlerowców w ramach tzw. Sonderaktion Krakau wraz z całym zespołem profesorskim UJ i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie zmarł 11-I-1940. Działalność naukowa Siedleckiego przebiegała w trzech okresach. (1.) 1895-1907 zajmował się głównie cytologią i protistologią "zoologiczną" (wówczas, przy innym podziale świata organicznego, nazywanej 'protozoologia'). Wstępem do następnego okresu były podróże naukowe nad Atlantyk i Morze Śródziemne (1903) oraz do Egiptu i Nubii (1906). (2.) 1907-1919 zajmował się zagadnieniami przystosowań zwierząt do warunków życia tropikalnego, do czego zebrał materiały podczas podróży naukowej na Archipelag Sundajski (Holenderskie Indie Wschodnie) i na Cejlon (1907-1908). Jej pokłosie było bardzo różnorodne: ogłosił pracę o sposobie życia jawajskiej żaby latającej i o locie spadochronowym owadów; będąc człowiekiem o renesansowej wszechstronności (podobnej do T. Garbowskiego i R. Minkiewicza) nie tylko napisał przepięknie przez siebie ozdobione rysunkami dzieło podróżniczo-przyrodnicze Jawa. Przyroda i sztuka. Uwagi z podróży (Warszawa-Kraków 1913), ale też zbiór nowel pt. Opowieści malajskie (Warszawa-Kraków 1927). Wg A. Bohn-Drzewiny był też Siedlecki "autorem bardzo ciekawych spostrzeżeń nad ustawianiem się rozmaitych zwierząt w pozycji zaczepno-obronnej i bojowej. Podane są one, zarówno jak wiele innych szczegółów tyczących się zwyczajów i obyczajów zwierząt, w książce Jawa. W Comptes Rend. Société de Biologie (82, 1919, s. 49) Siedlecki rozpatruje determinizm pozycji bojowych, które jakoby mają na celu, zdaniem psychologów- antropomorfistów, odstraszanie wroga. Autor dowodzi natomiast, że nie mają one najczęściej żadnej wartości obronnej, że owady, np. modliszki, przybierają nieraz pozycję «odstraszającą», kiedy żadne nie grozi im niebezpieczeństwo, i że wreszcie w ogromnej większości przypadków pozycje owe związane są ze stanem fizjologicznego zmęczenia. Nie są to więc ani akty woli, ani postępki świadome, ale odruchy, wywołane przez podrażnienie całego organizmu". (3.) 1920-1939 poświęcił się badaniom biologii morza, w czym był prekursorem znanego po II wojnie świat. polskiego zoologa Kazimierza Demela; wziął czynny udział w zorganizowaniu Morskiej Stacji Rybackiej na Helu (1921, od 1932 Stacji Morskiej, później przekształconej w istniejący do dzisiaj Morski Instytut Rybacki), której od 1928 był prezesem, od 1925 reprezentował Polskę w Międz. Radzie Badań Morza w Kopenhadze, był też delegatem Polski w Naczelnej Radzie Międz. Biura Ochrony Przyrody w Brukseli, gdzie się zasłużył zwł. w ochronie wielorybów, niektórych ryb wędrownych oraz żubra. Był autorem ksiązek dla młodzieży: Skarby wód. Obrazy z nadmorskich krain (Warszawa 1923) Na rach koralowych (Cieszyn 1926)i fantastycznonaukowej powieści oceanograficznej Głębiny (Warszawa-Kraków 1930), pięknie zilustrowanej własnoręcznymi rysunkami. Związany z pisarzami Młodej Polski napisał też wierszem Bajki* (Kraków 1923). Michał Siedlecki był mistrzem wielu polskich zoologów - profesorów wyższych uczelni i instytutów naukowych; por. Historia polskiej etologii

*Uwaga: są to 'bajki' s.str., nie zaś 'baśnie'

Autobiografia Na drodze życia i myśli. Warszawa 1966.

A. Bohn-Drzewina: Psychologia porównawcza zwierząt. W: Poradnik dla samouków, t. X: Zoologia t. II. Warszawa 1932, ss. 535-536.

Historia polskiej etologii
Etologia
Aktualności

Back to home page, Nencki home page