POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

POLISH ETHOLOGICAL SOCIETY


JULIEN JOSEPH VIRÉY

 

Viréy, Julien Joseph (1775-1846, franc. farmaceuta, lekarz i przyrodnik oraz wszechstronny uczony, początkowo został aptekarzem, następnie wojskowym farmaceutą w Strasburgu, a później w Val-de-Grâce, gdzie oddał się rozległym studiom. Wtedy rozpoczął imponującą naukową działalność pisarską z zakresu chemii, farmacji, prawie wszystkich gałęzi historii naturalnej, medycyny teoretycznej i praktycznej, filozofii medycyny i metafizyki - w których rozpowszechniał wiedzę i aktualne idee (własnych hipotez nie tworzył). W 1814 otrzymał stopień dr med. Fakultetu Paryskiego, po czym działał nie tylko jako farmaceuta, ale i jako utalentowany lekarz. Był założycielem Académie de Médecine i został sekretarzem jej sekcji farmaceutycznej, był też (1815) współzałożycielem i współredaktorem Journal de Pharmacie, a następnie od 1837 jego redaktorem naczelnym; brał też udział w redagowaniu innych czasopism naukowych. W 1815 miał wykłady z historii naturalnej w Ateneum* Paryskim; mimo starań, katedry nie otrzymał. Wśród licznych dzieł, z których wiele doczekało się tłumaczeń na inne języki, w 1822 oblikował obszerne dwutomowe dzieło etologiczne, Histore des moeurs et de l'instict des animaux, etc., przetłumaczonego wkrótce [ze skrótami] na jęz. polski przez Antoniego Kośmińskiego p.n. Historja obyczajów i instynktu zwierząt, t. I. Zwierzęta grzbietne, t. II. Zwierzęta niegrzbietne. Warszawa: 1828 (rec. Antoniego Wagi w Pamiętniku warszawskim, 2, 1829, ss. 78, 315), a następnie w całości przez tegoż A. Wagę pt. Historia obyczajów i zmyślności zwierząt. t. I. Zwierzęta kręgowe, t. II. Zwierzęta niekręgowe. Warszawa 1844. Autor przypisuje zwierzętom i człowiekowi instynkt (w pierwotnym znaczeniu) - co nota bene lepiej oddaje tytuł Kośmińskiego - i rozum, przy czym przypuszcza jakby przeciwne gradienty obu tych składników w ewolucji: zwierzęta mają najsilniejszy instynkt, a słabo rozwinięty rozum, zaś człowiek - odwrotnie. Inną książką godną wzmianki jest De la puissance vitale, considerée dans ses fonctions physiologiques, chez l'homme et tous les Ltres organisés [sic!], etc. (1822). Mimo wielkiej poczytności i sławy za życia, jest Viréy we Francji obecnie zupełnie zapomniany i jego biogramu nie można znaleźć w żadnej encyklopedii francuskiej.

-----------------------------------

* ‘Ateneum’ wg jednych źródeł: akademia, wg WEP rewolucyjna nazwa szkół średnich, po r. 1893 nazywanych liceami.

E. Gurlt u. A. Wermeli [hrsg.]: Biographisches Lexikon der hervorragender Ärzte aller Zeiten in Völker, 3. Aufl., 5. Bd. München- Berlin: Vrlg. v. Urban & Schwarzenberg 1962, ss. 772-773; C. Benichou et C. Blanckaert: J.J. Viréy, naturaliste et anthropologue. [Coll. Sciences et Situation]. Paris 1988.

Opracował Jerzy A. Chmurzyński © 1 grudnia 1998 r.


green.gif (257 bytes) Historia polskiej etologii
green.gif (257 bytes) Etologia
green.gif (257 bytes) Aktualności

Back to home page, Nencki home page