POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

William Morton Wheeler

Wheeler, William Morton (1865-1937), amer. entomolog, 1899-1903 prof. zoologii Teksaskiego Uniw. w Austin, gdzie rozpoczął swe badania nad mrówkami, których zakres następnie rozszerzył jako kurator (1903-1908) Amer. Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku (por. T.C. Schneirla), potem (1908-1934) prof. uniwersytetu Harvarda. Jak pisze Maurycy Maeterlinck (1931, 1947), "łączy się z nauką i ożywia ją nie teologia [jak u Ericha Wasmanna], lecz lotna myśl ludzka. Wheeler jest nie tylko obserwatorem [...] ścisłym i pilnym [...], lecz posiada jeszcze umysł niezwykle daleko widzący i przenikliwy, który pozwala mu z dostrzeżonych faktów wyciągać wnioski ogólne, znacznie głębsze niż wnioski jego kolegów". Toteż badania mrówek - wśród nich etologiczne - miały mu przynieść uznanie jako jednego z największych autorytetów w dziedzinie myrmekologii i innych "społeczeństw" owadów; był też jedynym w owym czasie uczonym, który zajmował się wyłącznie badaniem mrówek. Jego prace z lat 1900-1938 przyczyniły się walnie do wyjaśnienia wielu ważnych zagadnień; w toku badań zachowania się mrówek przeprowadzał analogie między koloniami mrówek i cywilizacją ludzką. Opublikował też wiele prac o charakterze podręcznikowym oraz jedno słynne dzieło encyklopedyczne: Ants: Their Structure, Development, and Behavior („Mrówki, ich budowa, rozwój i obyczaje”, 1910), które wciąż pozostaje najpełniejszą pracą z dziedziny myrmekologii.

       Pod koniec swej kariery naukowej przeprowadził (1930) gruntowne badania nad biologią larwy siatkoskrzydłego (Neuroptera) mrówkolwa (Myrmeleo) w porównaniu z podobnie żyjącą larwą Vermileo, muchówki z rodziny kobyliczkowatych (Rhagionidae s. Leptidae) - ciekawym przykładzie analogii behawioralnej.

A new type of social parasitism among ants. Bull. am. Mus. nat. Hist., 20, 1904 No. 30, ss. 347-375;  Ants, Their Structure, development and behavior. New York 1910;  The ant colony as an organism. J. Morph., 22, 1911 Nş 2, ss. 307-325;  Social Life among the Insects. New York 1923 (wyd. franc. Les Sociétés d'Insectes. Paris 1926); The Physiognomy of insects. Quart. Rev. of Biol., 2, 1927 No. 1, ss. 1-36;  Emergent Evolution and the Social. London 1927;  The Social Insects: Their origin and evolution. London 1928;  Demons of the Dust. New York 1930. 

M.A. Evans, H.E. Evans: William Morton Wheeler, Biologist. Cambridge. Mass. 1971; M. Maeterlinck: Życie mrówek (La vie des Fourmis). Poznań 1931, wyd. 2. Mikołów 1947, s. 13.

Opracował Jerzy A. Chmurzyński © (e-mail: j.chmurzynski@nencki.gov.pl, jchmurzynski@wp.pl) 14 stycznia 2003 r.

Etologia
Pory Roku
Rocznice
Aktualności
Historia polskiej etologii
Piśmiennictwo behawioralne
Pracownia Etologii

Back to home page, Nencki home page