POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

POLISH ETHOLOGICAL SOCIETY

ANNA DRZEWINA

Drzewina, Anna (właśc. Chana) (1874-1944), córka Dawida Szymona, sprzedawcy w Płocku, i Dwojry z d. Drabickiej (w akcie zgonu A.D.: ‘Drabinki’), jedna z pierwszych nowoczesnych pol. badaczy zoopsychologów; po nauce szkolnej w Polsce wyjechała na studia na Wydziale Nauk Przyr. (Faculté des Sciences), które odbyła w latach 1897-1899, zaliczając botanikę, geologię i zoologię, gdzie w rok po Romualdzie Minkiewiczu (w 1905) otrzymała doktorat (dr es Science No. 1220) na podstawie badań histologicznych; do dziedziny tej jeszcze wracała. Anna Drzewina w przeciwstawieniu do popularyzatorów tej dziedziny (jak przed nią W.T. Szokalski, po niej zaś A. Maszewska-Knappe) była eksperymentatorką; niesłusznie zupełnie zapomniana tak w kraju, jak w swej przybranej ojczyźnie, Francji w której pozostała do śmierci. Wkrótce znalazła się pod wpływem wybitnego wówczas i postępowego fr. psychologa porównawczego Georges'a Bohna, którego została najbliższą wspólpracowniczką, a nawet raz podpisała swój ważny artykuł dydaktyczny w Poradniku dla Samouków swoistym pseudonimem, wzorowanym na podwójnych nazwiskach zamężnych kobiet ówczesnych czasów (i na zwyczajach francuskich) – jako A. Bohn-Drzewina (zamiast jakbyśmy dzisiaj uczynili Anna Drzewina-Bohn, gdyby była jego żoną). W tym to ważnym artykule (1932, s. 519) zdradziła własne stanowisko naukowe, pisząc że w przeciwieństwie do subiektywistycznej postawy takich psychologów zwierząt, jak Groos (1902, 1907), jest nim obiektywna analiza zachowania się zwierząt. Ten pogląd leży u podstaw jej sympatii do stanowiska zur Strassena (1908, s. 517), wg którego „nowoczesna zoopsychologia powinna stanąć na stanowisku wyłącznie fizyczno-chemicznym i skrupulatnie unikać wprowadzania współczynników psychicznych w celu objaśnienia przyczynowości postępków zwierząt”. Autor ten posuwa się przy tym tak daleko, że uznaje iż jedynie „świadomość jest jest zjawiskiem psychicznym, ale nie wywiera ona żadnego wpływu na postępki n a s z e , towarzyszy im jeno” [tzn. jest epifenomenem – przyp. mój, JAC]. Solidaryzuje się też z poglądem swego mistrza Georges'a Bohna (1911, ss. 514-515), że krytyka psychologów-mechanistów (zob.) nie jest słuszna, gdyż „w bliższej lub dalszej przyszłości uda się [...] dowieść determinizmu fizyczno-chemicznego najbardziej złożonych aktów psychicznych” co, jak wiadomo z późniejszej historii nauk behawioralnych okazało się nadzieją płonną. Niemniej prace nad tzw. tropizmami (sensu Loeb), którym poświęciła gros swoich badań Anna Drzewina, do dziś stanowią źródło wielu ciekawych informacji. Jak pisze R.J. Wojtusiak (1968, s. 286), „obserwacje Anny Bohn-Drzewiny wykazały, że zachowanie rytmiki przypływów jest oparte [...] na pamięci, a nie jest reakcją wrodzoną. [...] Te same bowiem gatunki raków [recte krabów – przyp. mój, JAC] pustelników z Morza Śródziemnego, w którym przypływy zaznaczają się bardzo słabo, nie wykazują tej rytmiki”. Oboje z Bohnem (Bohn & Drzewina 1920, 1928) odkryli jako pierwsi zjawisko efektu zagęszczenia (gęstości) populacji u morskiego wypławka Convoluta (zob. Grassé 1946), któremu nadali nazwę efektu masy (podjęty później przez Alleego 1934).

A. Drzewina: Contribution à l'étude du tissu lymphoïde des ichthyopidés. Paris 1905, pp. 145-338; Les variations périodiques du signe du phototropisme chez les Pagures misanthropes. C.R. Acad. Sci. Paris., 145, 1907, ss. 1208-1209; Les réactions adaptatives chez les crabes. Bull. Inst. gén. Psychol., 3, 1908, ss. 235-254; Revue annuelle des travaux de psychologie comparée. Bull. Inst. gén. Psychol., 1907-1909; De l'hydrotropisme chez les crabes. C.R. Soc. Biol., 64, 1908, ss. 1009-1011; Le sens des couleurs chez les animaux. Rev. scient., 1909; Contribution à la biologie des Pagures misanthropes. Arch. Zool. exp. gén., Sér. 5, N.R., 2, 1910, ss. 43-55; A. Bohn-Drzewina: Psychologia porównawcza zwierząt. W: Poradnik dla samouków, t. X: Zoologia II: Histologia, fizjologia zwierząt, embriologia, psychologia porównawcza zwierząt. Warszawa 1932, ss. 506-554.

G. Bohn et A. Drzewina: Variations de la sensibilté à l'eau douce des Convoluta, suivant les états physiologiques et le nombre des animaux en expérience. C.R. Acad. Sci. Paris, 171, 1920 No. 21, ss. 1023-1025; Idem: Les «Convoluta». Introduction à l'étude des processus physico-chimiques chez l'être vivant. Ann. Sci. nat. Zool., Xe Sér., 11, 1928, ss. 299-398.

K. Groos: Les jeux des animaux. Paris 1902 (wyd. niem.:Die Spiele der Tiere, 2. Aufl. Jena 1907); O. Zur Strassen: Die neuere Tierpsychologie. Leipzigsymbol s 10Berlin 1908; G. Bohn: La nouvelle psychologie animale. Paris 1911; W.C. Allee: Recent studies in mass physiology. Biol. Rev., 9, 1934, ss. 1-48; P.-P. Grassé: Sociétés animales et effet de groupe. Experientia, 2, 1946 Nr 3, ss. 77-82; R.J. Wojtusiak: Od przyzwyczajeń do ujmowania związków przedmiotowych u zwierząt. W: Psychologia rozumienia pod red. Wł. Szewczuka. Warszawa 1968, ss. 283-292.

rocznice
Biogramy
Aktualności
Pracownia Etologii
Etologia
Historia polskiej etologii

Back to home page, Nencki home page