POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

LUDWIK FLECK

Fleck, Ludwik (1896-1961), prof. dr med., pol. mikrobiolog, metodolog i socjolog wiedzy. Po studiach na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie był asystentem pol. zoologa i bakteriologa, Rudolfa Weigla, odkrywcy zarazka duru plamistego i wynalazcy szczepionki przeciw tej chorobie - początkowo w Przemyślu, a w latach 1921-1923 we Lwowie; następnie pracował w Szpitalu Powszechnym Ubezp. Społ., a od 1935 we własnym prywatnym laboratorium bakteriologicznym we Lwowie; 1939-1941 był docentem Ukraińskiego Instytutu Medycznego oraz dyrektorem miejskiego laboratorium sanitarno-bakteriologicznego; w czasie okupacji niemieckiej Lwowa zamknięty we lwowskim getcie, następnie przebywał w obozach koncentracyjnych Auschwitz i Buchenwald; w 1945 wrócił do kraju i objął kierownictwo Zakładu Mikrobiologii Medycznej UMCS (od 1950 AM) w Lublinie; habilitował się we Wrocławiu u Ludwika Hirszfelda, 1947 został profesorem; 1952 rozpoczął pracę w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, gdzie pracował do końca 1957, w którym wyjechał do Izraela z tęsknoty za jedynym synem, który pojechał tam wprost z obozu koncentracyjnego; członek PAN (1954); od 1957 do śmierci kontynuował prace nad odpornością na choroby zakaźne w Państwowym Instytucie Biologicznym im. Weitzmana w Nes-Cyjona. Obok specjalistycznych osiągnięć na polu mikrobiologii L. Fleck napisał (1935) ważne dzieło teoretyczne o problemach metodologii i socjologii wiedzy naukowej rozpatrywanych na podstawie historii odkrycia odczynu Wassermanna (metody serologicznej diagnostyki kiły). Jak stwierdził Zdzisław Cackowski, epistemologiczne podejście Flecka cechuje (1)  h i s t o r y z m , (2) kolektywizm i (3) paradygmatyczność. (ad 1:) „... Każdy «akt» poznawczy ma swoją przeszłość, która uczestniczy w jego aktualnym kształtowaniu. [...] Prawdziwość jest [...] relacją trójczłonową między sądem, «stanem rzeczy» oraz [...] aktualnym stanem wiedzy i kultury myślowej”. (ad 2:) „[...] Sposób myślenia [jednostki] wyznaczany jest przez     j e j   przeszłość  o r a z    p r z e s z ł o ś ć   d z i e d z i n y  wiedzy (dziedziny kulturowej), która jednostkę ukształtowała i której treść jest tworzywem [...] myślenia jednostki. Aktywność poznawcza jednostki [...] jest uwarunkowana synchronicznie: jednostka nie jest w swej aktywności poznawczej niezależna od [...]  k o l e k t y w ó w  myślowych. [...] Wiedza i umiejętności tego kolektywu są częsciowo zwerbalizowane, częściowo zaś niezwerbalizowane, ale jedne i drugie funkcjonują jako istotne elementy stylu myślowego (Denkstil) danego myślowego kolektywu (Denkkollektiv). N i e   m o ż n a  [...] całej  treści określonego stylu myślowego przekazać komuś  w y ł ą c z n i e  w sposób werbalny”. Specjalista  „zdemaskuje na odległość każdego laika, który «opanował» daną dziedzinę - choćby najsolidniej - ale tylko werbalnie”. (ad 3)  „ P a r a d y g m a t y c z n o ś ć  poznania - to trzecia, a ciesząca się dzisiaj (za sprawą Thomasa Kuhna) szczególnie szerokim zainteresowaniem idea epistemologii Flecka” (zob. ). „[...] Faktyczny proces poznania naukowego nie przebiega poza sferą wartości, emocji, mniemań, ideologii. Nie da się też ostro oddzielić nauki”, paranauki  „i pseudonauki”. Pozwala nam to zrozumieć „ową inercję (paradygmatyczność) raz ustalonych i przyjętych przekonań naukowych. Raz ustalony system przekonań naukowych stawia opór wszystkiemu, co mu przeczy” (o takiej stabilności teorii w okresie plateau pisał też Jan Dembowski, polski prekursor idei rewolucji naukowych). Znaczenie książki Flecka podkreślił Thomas Kuhn w przedmowie do jej amerykańskiego wyd. (1979, s. X) w słowach:  „Though much has occurred since its publication, it remains a brilliant and largely unexploited resource”.

Entstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Einführung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollektiv. Basel 1935, 2. Aufl. Frakfurt a.M. 1980 (wyd. am.: Genesis and Development of a Scientific Fact. Chicago & London 1979; wyd. pol.: Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym. Lublin 1986).

Irena Rubaszko. Ludwik Fleck. Ann. UMCS, Ser. I Philosophia-Sociologia, 3-4, 1978-1979, ss. 417; T. Schnelle: Ludwik Fleck: Leben und Denken. Zur Entste­hung und Entwicklung des soziologischen Denkstils in der Wissenschaftphiloso­phie. Universität Hamburg, Philosophische Seminar, 1982, ss. 80; Wł. Kunicki-Goldfinger: "Socjologia poznania". L. Fleck. Odra, 1, 1984, s. 111; Z. Cackowski: Wstęp do wydania polskiego [Powstanie i rozwój... L. Flecka]. Lublin 1986, ss. 10-22.

Opracował Jerzy A. Chmurzyński © 18 stycznia 2001 r.

Historia polskiej etologii
Etologia
Aktualności

Back to home page, Nencki home page