POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

Louis S. B. Leakey

Leakey, Louis S[eymour] B[azett] [wym. Liki] (1903-1972), anglokenijski antropolog; ur. w Kenii w rodzinie anglikańskiego misjonarza; młodość spędził wśród kenijskiego plemenia Kikuyu, o którym później pisał; o sobie mówił zaś: „Jestem Afrykaninem z urodzenia i wychowania, mam afrykańską wrażliwość. Przypadkowo jestem biały”. Studiował na Uniwersycie w Cambridge, po czym w 1924 rozpoczął badania archeologiczne w Afryce wschodniej; później towarzyszyła mu żona Marie Douglas z d. Nicol, również archeolog, i ich synowie; L.S.B. Leakey piastował różne stanowiska na uniwersytetach brytyjskich i amerykańskich, a w latach 1945-1961 był kuratorem Coryndon Memorial Museum w Nairobi (Kenia). W 1931 Leakey rozpoczął swe badania w Wąwozie Olduvai, w Tanzanii, dzięki którym wsławił się odkryciami narzędzi przedludzkich form dolnego paleolitu, z kultury nazwanej olduwajską, zaś Mary Leakey odkryła (1959) skamieniałe szczątki szkieletu istoty, którą nazwali Zinjanthropus [od zindż ‘południowy' w języku tubylców]; dziś jest zaliczana do małpoludów (Australopithecus); dalsze badania Leakeyów i ich ekipy (1960-1963) doprowadziły do równie starego znaleziska istoty bardziej progresywnej od małpoludów [które z czasem wygasły], a którą nazwano Homo habilis (‘człowiek zdolny’) i uznano za przodka praczłowieka (Homo erectus). Znaleziska te dostarczyły dowodów na to, że korzenie rodowodu człowieka znajdują się w Afryce i są o wiele dawniejsze niż sądzono. Z innych ważnych odkryć Leakeya należy wymienić wspólnych przodków małp człekokształtnych i człowiekowatych: Proconsul africanus sprzed 25 milionów lat – odkrytego w 1948 na wyspie Rusinga, na jez. Wiktorii, oraz Kenyapithecus sprzed 14 mln. lat odkrytego w 1962 w Fort Ternan, na wschód od tego jeziora.

       Leakeya interesowało też życie naszych praprzodków. W tym celu - wykorzystując swe rozległe możliwości - skierował do badania obyczajów społecznych i porozumiewania się trzech najważniejszych współczesnych małp człekokształtnych - szympansa, goryla i orangutana - trzy panie badaczy obyczajów i zachowania się małp człekokształtnych (Jane Goodall - szympansa, Dian Fossey - goryla górskiego i Biruté Galdikas-Brindamour - orangutana), które zyskały sobie nieoficjalne miano „aniołów Leakeya”. Z Lousem Leakeyem przyjaźnił się J.B.S. Haldane, który jego fantastyczny obraz przedstawił w powieści dla dzieci pt. My friend Mr. Leakey (wyd. pol.: Mój przyjaciej pan Liki. Warszawa 1947); por. Robert. M. Yerkes

L.S.B. Leakey: Adam's Ancestors (1934; rev. ed., 1953), Stone-Age Africa (1936), White African (1937), Olduvai Gorge (1952), Mau Mau and the Kikuyu (1952), Olduvai Gorge, 1951-61 (1965), Animals of East Africa (1969), L.S.B. Leakey & J. Goodall: Unveiling Man's Origins (1969).

A. Leńkowa: Opiekunowie wielkich małp. W: Idem: Pod znakiem pandy. Warszawa 1985, ss. 179-196; Ewa Kołodziejak-Nieckuła: Anioły Leakeya. Wiedza i Życie, 1995 Nr 10, ss. 18-23.

Jerzy A. Chmurzyński © (e-mail: j.chmurzynski@nencki.gov.pl, jchmurzynski@wp.pl) 16 stycznia 2003 r.

Etologia
Pory Roku
Rocznice
Aktualności
Historia polskiej etologii
Piśmiennictwo behawioralne
Pracownia Etologii

Back to home page, Nencki home page