POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

Stanisław Gartkiewicz–Nałęcz

Gartkiewicz–Nałęcz, Stanisław (1892-1949), pol. fizjolog; 1911-1914 studiował biologię na UJ, tam też rozpoczął (1911-1912) działalność naukową nad ruchami wymoczków w Zakł. Zoologii pod kierunkiem wybitnego krakowskiego zoologa, Michała Siedleckiego; przez dalsze dwa lata pracował jako prywatny asystent fizjologa, Napoleona Cybulskiego w Zakł. Fizjologii, gdzie podjął temat „Natura miary pobudliwości nerwów i mięśni”; prowadził też badania terenowe w Karpatach nad rozmieszczeniem traszki karpackiej Triturus montandoni i (Boulenger). Po I wojnie świat. w której brał udział jako kapral 1. Brygady został asystentem w Zakładzie Fizjologicznym Wydz. Lek. UW u znanego fizjologa, Franciszka Czubalskiego, gdzie zajmował się badaniem labiryntu u gołębi, a po przerwie na wojnę 1920 r., w latach 1924-1926 pracował w Zakł. Fizjologii Instytutu Nenckiego pod kierunkiem Kazimierza Białaszewicza; tu zajmował się m. in. charakterystyką „snu” małża szczeżui (Prace Inst. Nenckiego, 3, 1925 Nr 47), reagowaniem szczeżui na bodźce świetlne oraz zmianami stopnia jej pobudliwości na bodźce fotyczne w obrębie poszczególnego okresu czynnościowego. Dużą wartóść naukową i dydaktyczną przedstawia jego monografia Szczeżuja (Bibl. biol. Nr 5. Warszawa 1928). Gartkiewicz-Nałęcz był również (1924-1925) kierownikiem Biblioteki Instytutu Nenckiego. Doktoryzowal się na UW, po czym (1928) podjął pracę w Zakł. Fizjologii (póżniejszym Zakł. Fizjologii Człowieka) na Wydz. Lekarskim UW początkowo jako st. asystent, 1934 jako adiunkt i 1937 jako adiunkt stabilizowany. 1920-1939 prowadził wykłady w fizjologii w Państw. Instytucie Wychowania Fizycznego, później przemianowanym na Centr. Inst. Wych. Fiz. (obecnie AWF) i w innych miejscach. Szczególnie należy podkreślić jego wykłady zlecone z fizjologii narządów zmysłowych (jakże brak ich dzisiaj!) początkowo na Wydz. Weterynarii UW, a od 1931 na Wydz. Lek. UW. Po wyjeździe z Warszawy Jana Dembowskiego na katedrę w Wilnie, przejął (1935-1939) jego zajęcia na Wydz. Farmaceutycznym UW z zoologii i parazytologii. W okresie przedwojennym napisał Gartkiewicz-Nałęcz wiele cennych artykułów popularnych, także w przedwojennych encyklopediach. I tak w Encyklopedii „Świat i życie” (3, 1935) opublikował hasło – Oddychanie, a w Encykopedii  Ultima Thule (m. in. 9, 1938) był autorem haseł Sen, Sen zimowy zwierząt, Sen letni zwierząt, Senne marzenia (sny). Podczas okupacji był asystentem i wykładowcą w Szkole Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego docenta Jana Zaorskiego (która stanowiła jawną namiastkę Wydziału Lekarskiego UW) oraz 1 1942-1944 był wykładowcą zoologii i parazytologii na Wydz. Farmacji Tajnego UW. Materiały obserwacji i doświadczeń z zakresu etologii ryb, nagromadzone w trudnych warunkach okupacji, uległy zniszczeniu wraz z jego mieszkaniem w czasie powstania warszawskiego. Po powstaniu Gartkiewicz-Nałęcz uczył w gimnazjum w Wolbromiu, a po powrocie do Warszawy w 1946 podjął przerwaną pracę adiunkta na Wydz. Lekarskim w Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej oraz prowadził wykłady zlecone z fizjologii. Prócz Krzyża Niepodległości i Krzyża Walecznych otrzymał brązowy i srebrny medal za długoletnią służbę.

Nowa metoda badawcza w zoopsychologii. Wszechświat, 1930; Zagadnienie snu zimowego. Wszechświat, 1935.

W oparciu o hasło w Słowniku biologów polskich (Warszawa 1987) opracował Jerzy A. Chmurzyński (e-mail: j.chmurzynski@nencki.gov.pl) 20 lutego 2007 r.

Etologia
Pory Roku
Rocznice
Aktualności
Historia polskiej etologii
Piśmiennictwo behawioralne
Pracownia Etologii

Back to home page, Nencki home page