POLSKIE TOWARZYSTWO ETOLOGICZNE

POLISH ETHOLOGICAL SOCIETY

WŁODZIMIERZ KAŁKOWSKI

Włodzimierz KAŁKOWSKI (ur. 1911), pol. etolog, ksiądz, członek Towarzystwa Jezusowego; studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, który ukończył (1946) pracą magisterską wykonaną w Zakładzie Etologii i Psychologii Zwierząt pod kierunkiem Romana J. Wojtusiaka; tam również się doktoryzował (1947), po czym pracował jako asystent przez niespełna pół roku w 1950, po czym przeniósł się na Katolicki Uniwersytet Lubelski, gdzie w latach 1951-1953 był wykładowcą, a w 1956 został kierownikiem katedry i w 1957 uzyskał tytuł docenta; w 1961 na skutek zatargów z władzami uczelnianymi opuścił uniwersytet i przeprowadził się do Warszawy; po nieudanej próbie otrzymania etatu w Instytucie Nenckiego z powodu sprzeciwu zespołu etologicznego Zakładu Biologii (kierowanego podówczas przez Stanisława Dryla) podjął pracę w Instytucie Ekologii PAN, gdzie do przejścia na emeryturę (1982) miał Laboratorium (ad personam) Behawioru Zwierząt; 1972 został profesorem.

Wł. Kałkowski był pierwszym etologiem, który poinformował (1950) polskie środowisko naukowe o nowym podejściu do zagadnienia instynktu, zaproponowanym przez szkołę Lorenza -Tinbergena (1950). W działalności naukowej był wyłącznie eksperymentatorem - skrupulatnie przestrzegającym ścisłości stosowanej metodyki. W okresie krakowskim i lubelskim zajmował się eksperymentalnie orientacją przestrzenną gąsienic motyla-namiotnika (Hyponomeuta s. Yponomeuta). W okresie warszawskim podjął eksperymenty dotyczące życia społecznego białej myszy, których tematyka (zob. niż. jego bibliografia) z założenia korelowała z niektórymi badaniami ekologicznymi prowadzonymi w Instytucie Ekologii; niektóre z nich miały drastyczną metodykę (np. 1970a) - i dziś nie mogłyby uzyskać publikacji ze względu na wymogi komisji etycznych.

W okresie warszawskim nie miał uczniów. Społeczna aktywność Wł. Kałkowskiego ograniczała się do recenzji wydawniczych, na czym nie poprzestawał, ale egzekwował, by książki, które uznał za niedobre nie ukazały się w Polsce; doprowadził też do odrzucenia habilitacji warszawskiego zoologa dr Zbigniewa Chrzanowskiego (1924-1984) - sugerując, choć bez dowodów, że wykonane za granicą doświadczenia na kretach mogły zostać zrobione na finansowe zlecenie autora przez tzw. „murzyna” (wyniki zostały ostatecznie częściowo przedstawione w popularnej książeczce 1970).

Ślimak wędruje poprzez oceeany. Wszechświat, 1949 Nr 7, ss. 214-216; Nowa teoria instynktu. Wszechświat, 1950 Nr 7 (1799), ss. 199-203; Wskaźniki oswajalności ssaków. Wszechświat, 1951 Nr 3, ss. 75-82; Investigation on territorial orientation during ontogenic development in Hyponomeuta evonymellus L., Lepidoptera, Hyponomeutidae. Part I. Nidal orientation in caterpillars. The nidal and topographical factors in orientation. Folia Biol., 6, 1958a No. 1, ss. 79-102; Investigation... Part II. Nidal orientation in caterpillars. Extranidal factors in orientation. Folia Biol., 6, 1958b No. 4, ss. 245-263; Feeding orientation of caterpillars during ontogenetic development in Hyponomeuta evonymellus L., Lepidoptera, Hyponomeutidae. Folia Biol., 14, 1966 No. 1, ss. 23-46; Preferential temperatures in the white mouse under age differentiation. Folia Biol., 14, 1966 No. 3, ss. 273-288; Olfactory bases of social orientation in the white mouse. Folia Biol., 15, 1967 No. 1, ss. 69-87; Pre-experiential social differentiation in the white mouse. Folia Biol., 16, 1968a No. 1, ss. 93-126; Visual control of social environment in the white mouse. Folia Biol., 16, 1968b No. 3, 215-233; Social orientation by traces in the white mouse. Folia Biol., 16, 1968c No. 3, ss. 307-322; The effect of others' fight on social attituted in white mice. Folia Biol., 17, 1969a No. 2, ss. 85-104; Group life and pre-experientially differentiated social attitudes in white mice. Folia Biol., 17, 1969 No. 4, ss. 227-248; Mortal wounds and pre-experientially differentiated social attitudes in white mice. Folia Biol., 18, 1970a No. 3, ss. 253-269; Alien individuals and social attitudes of members of laboratory populations of white mice. Folia Biol., 18, 1970b No. 4, ss. 295-310; Social differentiation in immature white mice. Folia Biol., 19, 1971 No. 2, ss. 159-180; Social attitudes of young individuals to adult partners in white mice. Folia Biol., 20, 1972a No. 1-2, ss. 3-21; Social ties among immature white mouse siblings. Folia Biol., 20, 1972b No. 3, ss. 245-261; Social attitudes of adult individuals to young partners in white mice. Fila Biol., 21, 1973 No. 2, ss. 127-143; Indexes of social organization in laboratory populations of white mice. Folia Biol., 22, 1974a No. 2, ss. 129-148; The influence of age on social attitudes in white mice. Folia Biol., 22, 1974b No. 4, ss. 415-429; The effect of the paternal presence on the social attitudes of male white mice. Folia Biol., 24, 1976 Nş 1, ss. 41-54. Z. Chrzanowski: Krecia robota. Warszawa 1970.

Rocznice
Aktualności
Pracownia Etologii
Etologia
Historia polskiej etologii

Back to home page, Nencki home page